Đái tháo đường thai kỳ là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng ngừa

THẾ NÀO LÀ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG VÀ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG THAI KỲ?

Đái tháo đường (ĐTĐ) là một bệnh mãn tính thường gặp. ĐTĐ ngày càng tăng, từ năm 1958 đến năm 1993 số người ĐTĐ tăng gấp 5 lần. Tương tự ĐTĐ, tỷ lệ lưu hành của đái thái đường thai kỳ (ĐTĐTK) cũng tăng theo thời gian.

ĐTĐTK ngày càng tăng do tuổi sinh đẻ tăng, phụ nữ thừa cân, béo phì và ít vận động. Tỉ lệ ĐTĐTK thay đổi tùy thuộc vào dân số nghiên cứu, tiêu chí chọn mẫu, tiêu chuẩn chẩn đoán.

Định nghĩa đái tháo đường

ĐTĐ là nhóm những rối loạn chuyển hóa không đồng nhất. Gồm tăng glucose huyết tương và rối loạn dung nạp glucose do thiếu insulin, giảm tác dụng của insulin hoặc cả hai.

ĐTĐ týp 1 còn gọi là ĐTĐ phụ thuộc insulin. Có sự phá hủy tế bào beta và thiếu insulin tuyệt đối. Được chia làm hai thể nguyên nhân do cơ chế tự miễn và không do tự miễn.

ĐTĐ týp 2 còn gọi là ĐTĐ không phụ thuộc insulin. Đặc trưng bởi kháng insulin và thiếu tương đối từ gan và bất thường chuyển hóa mỡ.

Tiền ĐTĐ là tình trạng suy giảm chuyển hóa glucose. Nó bao gồm hai tình huống là rối loạn glucose lúc đói và giảm dung nạp glucose.

Định nghĩa đái tháo đường trong thai kỳ

Tăng glucose huyết tương được phát hiện lần đầu trong khi có thai. Và được phân loại thành 2 nhóm là đái tháo đường mang thai và đái tháo đường thai kỳ.

Đái tháo đường mang thai có mức glucose huyết tương đạt mức chẩn đoán đái tháo đường tiêu chuẩn. Trong khi đái tháo đường thai kỳ có mức glucose huyết tương thấp hơn.  

Hội Nội tiết Mỹ định nghĩa ĐTĐTK là tình trạng liên quan đến tăng glucose huyết tương của mẹ với mức độ thấp hơn ĐTĐ mang thai và làm tăng nguy cơ các kết cục sản khoa bất lợi cho cả thai phụ và thai nhi.

YẾU TỐ NGUY CƠ

ĐTĐTK hay gặp ở những thai phụ sinh con khi lớn tuổi, thừa cân, gia đình có đái tháo đường. Và ở những phụ nữ có tiền căn sản khoa như thai lưu, sinh con to, sinh nhiều con.

Các yếu tố nguy cơ hiện tại

Béo phì: Ở người béo phì có tình trạng kháng insulin và tăng tiết insulin gây rối loạn chuyển hóa glucose.

Glucose niệu dương tính: Cũng là yếu tố nguy cơ cao đối với ĐTĐTK. Tuy nhiên, có khoảng 10 – 15% thai phụ có glucose niệu dương tính mà không phải do mắc ĐTĐTK. 

Tuổi mang thai: thai phụ có tuổi nhỏ hơn 25 được coi là ít nguy cơ ĐTĐTK. Khi phụ nữ lớn hơn 35 tuổi mang thai thì nguy cơ ĐTĐTK tăng cao hơn. 

Chủng tộc: Là một yếu tố nguy cơ độc lập dẫn đến ĐTĐTK. Chủng tộc có ảnh hưởng trực tiếp đến tần suất mắc ĐTĐ týp 2 trong dân số. Châu Á là chủng tộc có nguy cơ mắc ĐTĐTK cao.

Hội chứng buồng trứng đa nang.

Các yếu tố nguy cơ từ tiền sử

Tiền sử gia đình: có người ĐTĐ thế hệ thứ nhất là một trong những yếu tố nguy cơ cao của ĐTĐTK. Nó chiếm 50 – 60% so với nhóm tiền sử gia đình không có người đái tháo đường. 

Tiền sử sinh con to ≥ 4000g: vừa là hậu quả của ĐTĐTK, vừa là yếu tố nguy cơ cho mẹ ở những lần mang thai sau.

Tiền sử bất thường về dung nạp glucose: Đây là yếu tố nguy cơ cao đối với ĐTĐTK. Đa số người có tiền sử rối loạn dung nạp glucose thì khi có thai đều bị ĐTĐTK. 

Tiền sử sản khoa bất thường: Thai chết lưu không rõ nguyên nhân, con bị dị tật bẩm sinh, tiền sản giật, sinh non. 

HẬU QUẢ CỦA ĐÁI THÁO ĐƯỜNG THAI KỲ

Đối với thai phụ

Bạn mắc ĐTĐTK có nguy cơ xảy ra các tai biến trong quá trình mang thai cao hơn những người bình thường. Các tai biến thường gặp là:

Tăng huyết áp: Bạn dễ bị THA hơn các thai phụ bình thường. THA trong thai kỳ có thể gây ra nhiều biến chứng cho bạn và bé. Bao gồm tiền sản giật, sản giật, tai biến mạch máu não, suy gan, suy thận, thai chậm phát triển trong tử cung, sinh non và tăng tỷ lệ chết chu sinh.

Sinh non: ĐTĐTK làm tăng nguy cơ sinh non so với các thai phụ không bị ĐTĐTK. Tỷ lệ sinh non ở phụ nữ ĐTĐTK là 26%, trong khi ở nhóm thai phụ bình thường là 9,7%. 

Đa ối: Tình trạng đa ối hay gặp ở thai phụ có ĐTĐTK. Tỷ lệ đa ối cao gấp 4 lần so với các thai phụ bình thường. 

Sẩy thai và thai lưu: ĐTĐTK làm tăng nguy cơ sẩy thai tự nhiên. Các thai phụ hay bị sẩy thai liên tiếp cần phải được kiểm tra đường máu một cách thường quy.

Nhiễm khuẩn niệu: ĐTĐTK nếu kiểm soát đường máu không tốt càng tăng nguy cơ nhiễm khuẩn niệu. 

Ảnh hưởng về lâu dài: Nếu bạn mặc ĐTĐTK có nguy cơ cao mắc ĐTĐ týp 2 trong tương lai. Có khoảng 17 – 63% phụ nữ ĐTĐTK sẽ mắc ĐTĐ týp 2 trong thời gian 5 – 16 năm sau sinh. 

Đối với thai nhi

ĐTĐTK ảnh hưởng lên sự phát triển của bé chủ yếu vào giai đoạn 3 tháng đầu và 3 tháng cuối thai kỳ. Giai đoạn 3 tháng đầu, bé có thể không phát triển, sảy thai tự nhiên, dị tật bẩm sinh. Những thay đổi này thường xảy ra vào tuần thứ 6, thứ 7 của thai kỳ. Các tháng cuối thai kỳ có hiện tượng tăng tiết insulin của bé, làm bé tăng trưởng quá mức.

Tăng trưởng quá mức và thai to: tỷ lệ này khác nhau theo chủng tộc. Những người mẹ bị mắc bệnh ĐTĐTK có nguồn gốc da trắng, da đen hoặc Tây Ban Nha cũng khác nhau.

Hạ đường máu và các bệnh lý chuyển hóa ở trẻ sơ sinh: Chiếm tỷ lệ khoảng từ 15 – 25% trẻ sơ sinh của các thai kỳ có ĐTĐ. 

Bệnh lý đường hô hấp: Hội chứng nguy kịch hô hấp.

Dị tật bẩm sinh: ở thời điểm thụ thai, nếu lượng đường máu không được kiểm soát tốt thì tỷ lệ dị tật bẩm sinh của trẻ sơ sinh sẽ cao gấp 2 – 4 lần nhóm không bị ĐTĐ.

Đối với trẻ sơ sinh

Tử vong ngay sau sinh: Chiếm tỷ lệ khoảng 20 – 30%. Có nhiều bằng chứng cho thấy tăng đường máu mạn tính ở giai đoạn từ 3 – 6 tuần cuối thai kỳ. Dẫn đến tăng sử dụng glucose ở thai nhi. Xuất hiện tình trạng thiếu oxy và tăng tình trạng toan máu của thai là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp gây chết thai.

Tăng hồng cầu: Là một tình trạng thường gặp ở trẻ sơ sinh của các thai phụ có ĐTĐTK. Nồng độ hemoglobin trong máu tĩnh mạch trung tâm > 20g/dl hay dung tích hồng cầu > 65%.

Vàng da sơ sinh: Tăng hủy hemoglobin dẫn đến tăng bilirubin huyết tương gây vàng da sơ sinh. Xảy ra khoảng 25% ở các thai phụ có ĐTĐTK.

Các ảnh hưởng lâu dài: Gia tăng tần suất trẻ béo phì. Khi lớn trẻ sớm bị mắc bệnh ĐTĐ týp 2, rối loạn tâm thần – vận động. Trẻ sinh ra từ các bà mẹ bị ĐTĐTK có nguy cơ mắc ĐTĐ tăng gấp 8 lần khi đến 19 – 27 tuổi.

Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo! Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ của mình trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào.

Chúc bạn có cuộc sống an lành!

Bác Sĩ Hướng