Thực hành cách cho con bú sau sinh đúng cách giúp trẻ nhận đủ dinh dưỡng, tăng đề kháng và phát triển toàn diện. Mẹ cũng giảm nguy cơ tắc tia sữa, nứt cổ gà và hồi phục nhanh hơn sau sinh. Tìm hiểu bí quyết cho con bú chuẩn khoa học ngay hôm nay.
THỰC HÀNH CÁCH CHO CON BÚ SAU SINH ĐÚNG CÁCH
Cho trẻ bú sớm
- Bắt đầu cho trẻ bú ngay trong một giờ đầu sau khi sinh. Cách cho con bú sau sinh đúng và sớm giúp trẻ được cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết, đồng thời giúp co hồi tử cung, tránh mất máu mẹ và giúp mẹ bài tiết sữa sớm.
- Không nên cho trẻ ăn những thức ăn hay đồ uống khác, đặc biệt là sữa ngoài (sữa bột). Và không cho trẻ bú bình trong khi sữa chưa về. Trẻ ăn các thức ăn thay thế sữa mẹ sẽ làm mẹ giảm tiết sữa và không đủ sữa nuôi con. Có thể trẻ cũng chọn sữa công thức mà không chịu bú mẹ.
- Nếu trẻ không bú mẹ hoặc khi sữa mới về thì bầu vú có thể căng tức sữa làm cho bà mẹ cảm thấy đau. Nếu cho trẻ bú thì bầu vú sẽ bớt căng và mẹ sẽ thấy hết đau.
Cho trẻ bú như thế nào?
- Trong 6 tháng đầu, trẻ chỉ cần bú mẹ, không cần ăn bất ký thức ăn hay đồ uống nào khác. Tiếp tục cho trẻ bú đến khi trẻ được 24 tháng.
- Trẻ cần được bú theo nhu cầu, thường xuyên như trẻ muốn, cả ngày lẫn đêm.
- Số lần bú khoảng 8 – 12 lần trong 24 giờ phụ thuộc vào kích cỡ dạ dày.
- Kích cỡ dạ dày của trẻ: trẻ mới sinh 1 – 2 ngày: 5 – 7 ml (quả nho); 3 – 4 ngày: 22 – 27 ml (quả chanh) và 10 ngày: 60 – 80 ml (quả trứng gà).
- Trẻ càng bú nhiều, mẹ càng tiết nhiều sữa. Cách cho con bú sau sinh đúng là để trẻ bú hết một bên vú rồi mới chuyển sang bên kia, giúp trẻ nhận đủ sữa đầu và sữa cuối giàu dinh dưỡng.
Dấu hiệu trẻ đòi bú mẹ
- Xoay xở, không nắm yên.
- Há miệng và quay đầu sang hai bên.
- Đưa lưỡi ra vào.
- Mút ngón tay hoặc mút nắm tay.
Mỗi lần bú kéo dài đến khi trẻ tự nhả vú ra. Một lần bú kéo dài hơn nửa tiếng hoặc các lần bú quá gần (chỉ cách nhau 1 – 1,5 tiếng) cần kiểm tra cách cho con bú sau sinh có đúng không. Đây là dấu hiệu trẻ không được ngậm bắt vú đúng và bú có hiệu quả, cần kiểm tra đánh giá lại.
Trẻ đi tiểu ít nhất 6 lần trong vòng 24 giờ thì đó là dấu hiệu của bú mẹ đủ. Trong 2 ngày đầu khi bú sữa non thì chỉ làm ướt 1 – 2 tã/ngày. Nếu số lần đi tiểu ít hơn, cần cho bú mẹ thêm hoặc kỹ thuật cho bú cần được xem xét lại có đúng hay không.
Khi trẻ bị ốm (bệnh), vẫn tiếp tục cho trẻ bú, cần cho bú thường xuyên hơn và lâu hơn.
Không nên cho trẻ bú bình. Nếu trẻ bú bình trước khi bú mẹ lần đầu thì trẻ khó có thể mút vú có hiệu quả. Thậm chí những trẻ đã bú mẹ trong vài tuần sau để rồi bú bình, đến khi bú mẹ lại vẫn có thể bú không hiệu quả.
Tư thế bú đúng
Tư thế
Tùy điều kiện mẹ có thể cho trẻ bú ở tư thế nằm hay ngồi. Nhưng phải đảm bảo bà mẹ và trẻ đều ở tư thế thoải mái, thư giãn.
- Đầu và thân trẻ phải nằm trên cùng một được thẳng.
- Bụng trẻ áp sát vào bụng mẹ
- Mặt trẻ quay vào vú mẹ và mũi trẻ đối diện với núm vú.
- Ngoài đỡ đầu, cần phải đỡ mông trẻ nếu là trẻ sơ sinh.
Cách ngậm bắt vú đúng
- Quầng vú ở phía trên miệng trẻ còn lại nhiều hơn quầng vú ở phía dưới.
- Miệng trẻ mở rộng.
- Môi dưới hướng ra ngoài.
- Cằm trẻ chạm vào vú mẹ.
Hậu quả ngậm bắt vú sai
- Đau hay tổn thương núm vú (có thể nứt cổ gà).
- Cương tức vú, tắc tia sữa.
- Trẻ đòi bú liên tục, khóc nhiều và mỗi lần bú kéo dài hoặc từ chối bú mẹ.
- Trẻ tăng cân kém.
Cách vắt sữa
Vắt sữa có ích trong những trường hợp sau
- Giảm bớt căng tóc sữa hoặc tắc ống dẫn sữa.
- Mẹ có núm vú tụt vào trong phải vắt sữa cho trẻ ăn trong khi trẻ đang tập bú. Vắt sữa cho trẻ từ chối bú mẹ trong khi tập bú trở lại.
- Vắt sữa cho trẻ ốm hoặc trẻ sơ sinh có cân nặng thấp, khi trẻ không thể bú được. Duy trì sự tạo sữa khi mẹ phải đi làm xa hoặc mẹ bị ốm không trẻ bú được.
- Đề phòng núm vú bị khô nứt hoặc đau.
Kỹ thuật vắt sữa bằng tay
Rửa tay sạch.
Ngồi hoặc đứng ở tư thế thoải mái và giữ một cốc đựng sữa ở gần vú. Đặt ngón tay cái ở phía trên quầng vú và núm vú, ngón tay trỏ đặt ở phía dưới quầng vú và núm vú đối diện với ngón tay cái. Các ngón tay khác đỡ vú, ấn ngón cái và ngón trỏ một cách nhẹ nhàng về phía trong và vào thành ngực. Không nên ấn mạnh quá vì có thể làm tắc ống dẫn sữa. Ấn vào rồi bỏ ra, làm lại nhiều lần. Việc này không gây đau, nếu đau nghĩa là kỹ thuật làm sai. Xoay ngón tay vào quầng vú vùng bên cạnh đề đảm bảo rằng sữa được vắt ra từ tất cả các khoang sữa.
Tránh xoa bóp hoặc trượt các ngón tay dọc theo da. Tránh ép vào núm vú vì ấn hoặc kéo núm vú không làm cho sữa chảy ra.
Vắt mỗi bên vú tối thiểu 3 – 5 phút cho tới khi dòng sữa chảy chậm lại thì chuyển sang bên kia. Và sau đó lại vắt lại ở cả hai bên.
Những khó khăn khi cho con bú
Không đủ sữa
Muốn tạo được nhiều sữa bà mẹ cần thực hành cách cho con bú sau sinh đúng, cho bú sớm, bú nhiều lần, bú đúng kỹ thuật và vắt sữa khi cần. Cho trẻ bú nhiều lần, bú đúng cách để kích thích phần xạ Prolactin và Oxytoxin.
Nên cho trẻ bú nhiều vào ban đêm cũng là một cách để tăng cường sự tạo sữa. Nếu bà mẹ phải đi làm, không có điều kiện cho con bú thường xuyên thì bà mẹ phải vắt sữa thường xuyên để kích thích vú tạo sữa. Với nguyên tắc là vú phải luôn rỗng thì mới tạo được nhiều sữa.
Nứt núm vú
Thường do nguyên nhân trẻ ngậm bắt vú sai. Trẻ sẽ kéo núm vú vào và đẩy ra trong khi nó mút vú và chà sát da của núm vú lên miệng trẻ. Điều này làm cho bà mẹ rất đau. Sau nhiều lần bú kiểu này, da ở núm vú sẽ bị tổn thương gây nứt núm vú. Điều trị bằng cách cải thiện sự ngậm bắt vú tốt, triệu chứng đau sẽ giảm đi.
Cương tức vú: nguyên nhân do không cho bú sớm, không cho bú thường xuyên, ngậm bắt vú kém, hạn chế thời gian mỗi bữa bú. Phòng ngừa bằng cách cho trẻ bú sớm, bú thường xuyên và giúp trẻ ngậm bắt vú tốt.
Điều trị: nếu trẻ bú được thì phải cho trẻ bú thường xuyên, nếu trẻ không bú được thì phải vắt sữa bằng tay hoặc dùng bơm hút sữa. Trước khi cho bú dùng gạc ấm đắp lên vú. Sau khi cho bú thì dùng gạc lạnh để giảm phù nề.
Tắc ống dẫn sữa và viêm vú
Khi ống dẫn sữa bị tắc làm sữa bị ứ trệ gây ra viêm vú. Có thể viêm từ không nhiễm trùng đến viêm nhiễm trùng.
Điều trị: trước hết phải cải thiện sự lưu thông ở ống dẫn sữa sau đó tìm nguyên nhân để xử trí. Nếu sau 24 giờ các triệu chứng không giảm phải điều trị thêm bằng thuốc kháng sinh, giảm đau và nghỉ ngơi hoàn toàn.
Núm vú phẳng và bị tịt vào trong: điều trị trước đẻ thường không có giá trị. Bạn phải tin tưởng rằng trẻ bú từ vú chứ không phải từ núm vú. Bạn giúp cho trẻ ngậm vú tốt, cố gắng cho trẻ bú ở những tư thế khác nhau. Bạn làm cho núm vú dài ra bằng cách sử dụng bơm hút đầu vú ra.
Chăm sóc nguồn sữa mẹ
Chế độ nghỉ ngơi – lao động của bà mẹ cho con bú
Trong thời gian nuôi con, bạn cần có thêm năng lượng để tạo sữa. Và có thời gian để nghỉ ngơi, lao động vừa phải. Nếu chế độ ăn của bạn quá nghèo nàn, không đủ chất dinh dưỡng. Thì bạn sẽ phải sử dụng chất dinh dưỡng dự trữ trong các mô của cơ thể để tạo sữa. Vì vậy, cần được ăn, uống nhiều hơn bình thường, không kiêng khem quá mức. Nên hạn chế ăn các thức ăn có nhiều gia vị, không uống rượu, cà phê và hút thuốc lá.
Chế độ dinh dưỡng khi cho con bú
- Bạn nên ăn uống đầy đủ, đủ chất thì sẽ có đủ sữa và chất lượng sữa tốt cho con bú.
- Chú ý: ăn thêm các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng như tôm, cua, cá, trứng, sữa, thịt, đậu đỏ, lạc vừng, rau xanh và quả chín.
- Nên ăn nhiều bữa và ăn nhiều hơn bình thường.
- Uống nhiều nước (1,5 đến 2 lít/ngày) vì cơ thể cần nhiều nước cho sự tiết sữa.
- Không nên ăn các loại thức ăn nhiều gia vị (ớt, tiêu, hành tỏi).
- Chỉ dùng thuốc khi có sự hướng dẫn của cán bộ y tế.
Sau 6 tháng tránh thai tự nhiên, người phụ nữ có thể sử dụng một biện pháp tránh thai. Nhưng không nên sử dụng thuốc uống tránh thai có Estrogen. Thay vào đó có thể sử dụng thuốc có Progestogen vì không ảnh hưởng tới quá trình tạo sữa.
Nguồn: sách “Dinh dưỡng lâm sàng” Trường Đại học Y dược Thái Bình.
Bác Sĩ Hướng
