Sàng lọc dinh dưỡng bệnh nhân và đánh giá tình trạng dinh dưỡng

Mục lục

QUY TRÌNH ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG

Dinh dưỡng điều trị (Medical Nutrition Therapy) (MNT) là sử dụng những can thiệp dinh dưỡng đặc hiệu để điều trị bệnh tật. Sàng lọc dinh dưỡng và đánh giá tình trạng dinh dưỡng là bộ phận cần thiết, không thể thiếu được của hoạt động dinh dưỡng điều trị trong bệnh viện.

Dinh dưỡng điều trị gồm hai giai đoạn:

Giai đoạn 1: đánh giá tình trạng dinh dưỡng.

Giai đoạn 2: điều trị – bao gồm điều trị bằng chế độ ăn, tư vấn, những bổ sung dinh dưỡng đặc biệt.

Để biết được chi phí và hiệu quả trong dinh dưỡng điều trị. Cán bộ dinh dưỡng tiết chế phải xác định được những bệnh nhân có nguy cơ về dinh dưỡng.

Sàng lọc dinh dưỡng và đánh giá tình trạng dinh dưỡng là bước đầu tiên để xác định bệnh nhân có nguy cơ về dinh dưỡng. Quá trình đánh giá gồm 2 giai đoạn là sàng lọc và đánh giá. Giữa các cấu phần của sàng lọc và đánh giá có những khác biệt nhất định.

Đọc thêm: Dinh dưỡng trong điều trị các bệnh ngoại khoa

SÀNG LỌC DINH DƯỠNG

Sàng lọc dinh dưỡng là bước đầu tiên của quá trình đánh giá tình trạng dinh dưỡng. Sàng lọc dinh dưỡng là quá trình xác định những đặc điểm có liên quan tới các vấn đề về dinh dưỡng. Mục đích của sàng lọc dinh dưỡng là xác định bệnh nhân bị suy dinh dưỡng hoặc có nguy cơ về dinh dưỡng. Và xác định bệnh nhân có cần đánh giá chi tiết và tỷ mỷ nữa hay không.

Cán bộ y tế, cán bộ tiết chế dinh dưỡng là người tiến hành sàng lọc dinh dưỡng. Nhưng thường là điều dưỡng hoặc bác sĩ – người tiếp xúc đầu tiên với bệnh nhân. Khi bệnh nhân có nguy cơ suy dinh dưỡng sẽ được gửi cho cán bộ dinh dưỡng tiết chế.

Đặc điểm của sàng lọc dinh dưỡng

Đơn giản và có thể hoàn thành nhanh chóng.

Dựa vào số liệu đặc hiệu thu thập hàng ngày.

Đưa ra các dữ kiện để xây dựng kế hoạch can thiệp trong giai đoạn sớm.

Thu thập dữ liệu thích hợp về nguy cơ và số liệu giúp xác định các can thiệp điều trị.

Đưa ra được các nhu cầu cho giai đoạn đánh giá.

Mang đặc tính chi phí – hiệu quả.

Những thông tin thu thập trong giai đoạn sàng lọc

Xác định rõ các thông tin ở đâu (gia đình, trạm y tế, bệnh viện).

Nhóm đối tượng (phụ nữ mang thai, người già, bệnh nhân đái tháo đường…).

Loại số liệu dễ dàng thu thập.

Định nghĩa nguy cơ.

Mục tiêu của sàng lọc.

Các thông tin cụ thể là: chiều cao, cân nặng, dấu hiệu tăng hoặc giảm cân rõ rệt trong thời gian gần đây. Các triệu chứng lâm sàng, sử dụng can thiệp dinh dưỡng điều trị nào (đường miệng, ống thông hoặc tĩnh mạch). Các số liệu sinh hóa (albumin huyết thanh, hemoglobin, hematocrit…, tiền sử rối loạn đường tiêu hoá (tiêu chảy, nôn…).

Mục tiêu cuối cùng của quá trình sàng lọc là xác định bệnh nhân có nguy cơ về dinh dưỡng hoặc có thể tiến triển thành có nguy cơ về dinh dưỡng. Xác định bệnh nhân cần tiếp tục được đánh giá dinh dưỡng và áp dụng cách đánh giá dinh dưỡng tốt nhất.

Hiện nay, có nhiều mẫu sàng lọc dinh dưỡng khác nhau được áp dụng tại các nước.

Một mẫu sàng lọc có thể áp dụng được trình bày trong phần phụ lục. Tuỳ điều kiện và tính chất, ta có thể áp dụng, điều chỉnh cho phù hợp điều kiện của nước ta. Sao cho đảm bảo các yêu cầu, nội dung thông tin và mục đích của quá trình sàng lọc dinh dưỡng.

Có nhiều công cụ sàng lọc đang được sử dụng tại các bệnh viện trên thế giới. Nhưng chưa có một bệnh viện nào của Việt Nam áp dụng các công cụ này. Nhưng điều quan trọng là công cụ sàng lọc dinh dưỡng cần thoả mãn các đặc điểm sau đây:

Các đặc điểm quan trọng của công cụ sàng lọc dinh dưỡng

Mang tính thực hành

Nhanh, dễ hiểu và dễ hoàn thành

Có cách đo lường thay thế khi chiều cao và cân nặng không thế đo được

Phổ thông, phổ cập

Có thể được sử dụng cho mọi người lớn và mọi lứa tuổi (trừ người già), sử dụng cho cả người khoẻ và người bệnh

Có thể áp dụng ở mọi nơi (bệnh viện, nhà dưỡng lão…)

Không làm gián đoạn quá trình chăm sóc

Có thể sử dụng tại cộng đồng

Tin cậy

Có khả năng sao chép, sử dụng giữa các nhóm khác nhau

Tính đáng tin cậy

Hiệu lực

Dựa trên bằng chứng

Nhiều người có thể kiểm traGắn với kế hoạch chăm sóc, điều trị

Được xây dựng bởi nhóm cán bộ y tế, điều dưỡng, tiết chế

Được chấp nhận bởi bệnh nhân và cán bộ y tế

Sàng lọc dinh dưỡng phải phản ánh được tiến trình/diễn biến về dinh dưỡng

Sàng lọc dinh dưỡng phải phản ánh được tiến trình/diễn biến về dinh dưỡng của đối tượng trong quá khứ. Như giảm cân không mong muốn, thiếu khẩu phần dinh dưỡng. Hiện tại (cân nặng, BMI…), tương lai (khả năng thiếu dinh dưỡng, giảm cân không mong muốn…).

Trong quá khứ: đánh giá giảm cân trong một giai đoạn (3 tháng, 6 tháng qua) là dễ áp dụng nhất. Giảm cân cũng là dấu hiệu cho thấy đối tượng bị thiếu khẩu phần dinh dưỡng.

Hiện tại: tình trạng hiện tại của đối tượng có thể xác định bằng BMI. Đây là chỉ số đơn giản và hiệu quả phản ánh thành phần khối cơ thể và các chức năng sống của cơ thể.

Tương lai: Khi đánh giá nguy cơ suy dinh dưỡng. Đặc biệt với tình trạng cấp tính, đánh giá về khả năng xấu đi của tình trạng dinh dưỡng hiện tại là rất cần thiết. Ví dụ, một đối tượng có chỉ số BMI lý tưởng và không có tiền sử giảm cân, họ vẫn có nguy cơ suy dinh dưỡng khi không thể ăn uống trong một thời gian > 5 ngày.

Đọc thêm: Giá trị dinh dưỡng của một số thực phẩm

ĐÁNH GIÁ DINH DƯỠNG

Đánh giá dinh dưỡng là một quá trình tỉ mỉ – thường được thực hiện bởi cán bộ tiết chế dinh dưỡng – để xác định tình trạng dinh dưỡng của người bệnh thông qua các thông tin về kinh tế xã hội, bệnh sử, ăn uống, quá trình điều trị, khám thực thể, các số đo nhân trắc và chỉ số hóa sinh.

Đánh giá dinh dưỡng bao gồm việc rút ra các kết luận từ giai đoạn sàng lọc và bổ sung thêm các thông tin liên quan khác. Đánh giá dinh dưỡng là việc sử lý và đánh giá thông tin thu thập được để có điều chỉnh về chuyên môn về tình trạng dinh dưỡng. Một khi quá trình đánh giá dinh dưỡng hoàn thành, kế hoạch chăm sóc dinh dưỡng có thể được xây dựng, thực hiện và điều chỉnh phù hợp.

Mục tiêu của đánh giá dinh dưỡng là:

Xác định những bệnh nhân cần hỗ trợ về dinh dưỡng tăng cường.

Hồi phục hoặc duy trì tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhân.

Xác định các phương pháp dinh dưỡng điều trị thích hợp.

Theo dõi hiệu quả của các can thiệp/phương pháp dinh dưỡng điều trị.

Nhiều nghiên cứu đã cho thấy có từ 33% đến 65% của tất cả bệnh nhân nhập viện bị suy dinh dưỡng ở các mức độ khác nhau. Suy dinh dưỡng không phải là không phổ biến ở bệnh nhân béo phì.

Đọc thêm: Dinh dưỡng trị liệu