Phân loại thực phẩm chức năng - Y học và Sức khoẻ

Mục lục

Hiện nay cũng có nhiều cách phân loại thực phẩm chức năng: tùy theo bản chất, tác dụng hoặc nguồn gốc… Sau đây là cách phân loại theo bản chất cấu tạo và tác dụng của thực phẩm chức năng.

Nhóm thực phẩm chức năng bổ sung vitamin và khoáng chất

Loại này rất phát triển ở Mỹ, Canada, các nước châu Âu, Nhật Bản… Như việc bổ sung iod vào muối ăn, sắt vào gia vị, vitamin A vào đường hạt, vitamin vào nước giải khát, sữa… Việc bổ sung này ở nhiều nước trở thành bắt buộc, được pháp luật hóa để giải quyết tình trạng “nạn đói tiềm ẩn” vì thiếu vi chất dinh dưỡng (thiếu iod, thiếu vitamin A, thiếu sắt).

Ví dụ:

Nước trái cây với các mùi khác nhau cung cấp nhu cầu vitamin C, vitamin E, B-caroten rất phát triển ở Anh.

Sữa bột bổ sung acid folic, vitamin, khoáng chất rất phát triển ở Mỹ, Anh, Nhật Bản, Hà Lan, Đức, Pháp, Italia, Braxin…

Bổ sung iod vào muối ăn và một số sản phẩm bánh kẹo được phát triển ở trên 100 nước.

Bổ sung vitamin và khoáng chất vào các loại nước tăng lực được phát triển mạnh mẽ ở Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc.

Bổ sung DHA, EPA, Omega-3… vào sữa, thức ăn cho trẻ.

Nhóm thực phẩm chức năng dạng viên

Đây là nhóm phong phú và đa dạng nhất. Tùy theo nhà sản xuất, có các dạng viên nang, viên nén, viên sủi, chứa các hoạt chất sinh học, vitamin và khoáng chất.

Ví dụ:

Viên C sủi.

Viên tăng lực.

Viên đề phòng loãng xương (có nhiều calci).

Viên đề phòng thoái hóa khớp.

Các loại thực phẩm chức năng chống oxy hóa do các viên có chứa hoạt chất sinh học từ thảo dược…

Thực phẩm chức năng chống ung thư.

Thực phẩm chức năng phòng ngừa, hỗ trợ điều trị các bệnh cao huyết áp, bệnh tim mạch, tiểu đường, rối loạn thần kinh và các chứng, bệnh mạn tính khác.

Tham khảo thêm: Loãng xương – dinh dưỡng trong phòng và điều trị.

Nhóm thực phẩm chức năng không béo, không đường, giảm năng lượng

Hay gặp là nhóm trà thảo dược: được sản xuất, chế biến để hỗ trợ giảm cân, giảm béo, phòng chống rối loạn một số chức năng sinh lý thần kinh, tiêu hóa, để tăng cường sức lực và sức đề kháng. Ví dụ: trà giảm béo, trà sâm… Các loại thực phẩm này dành cho người muốn giảm cân, bệnh tiểu đường.

Nhóm các loại nước giải khát, tăng lực

Được sản xuất, chế biến để bổ sung năng lượng, vitamin, khoáng chất cho cơ thể khi vận động thể lực, thể dục thể thao….

Nhóm các thực phẩm giàu chất xơ tiêu hóa

Chất xơ là các polysaccharid không phải là tinh bột, là bộ khung, giá đỡ của các mô, tế bào thực vật. Nó có sức chống đỡ với các men tiêu hóa của người. Chất xơ có tác dụng làm nhuận tràng, tăng khối lượng phân do đó chống được táo bón, ngừa được ung thư đại tràng.

Người ta theo dõi thấy, khối lượng phân nhỏ hơn 100g mỗi ngày dễ làm tăng nguy cơ ung thư đại tràng. Do đó, cần có khối lượng phân lớn hơn 132g mỗi ngày. Điều đó cần lượng chất xơ cần thiết là 17,9g/ngày. Ngoài ra chất xơ còn có vai trò đối với chuyển hóa cholesterol, phòng ngừa nguy cơ suy vành, sỏi mật, tăng cảm giác no, giảm bớt cảm giác đói. Do đó hỗ trợ việc giảm cân, giảm béo phì, hỗ trợ giảm tiểu đường.

Nhiều loại thực phẩm giàu chất xơ được sản xuất, chế biến như các loại nước xơ, viên xơ, kẹo xơ…

Tham khảo thêm: Chế độ dinh dưỡng cho người cao tuổi: Tầm quan trọng của bổ sung vitamin

Nhóm các chất tăng cường chức năng đường ruột

Probiotics

“Probiotic”: xuất phát từ “profile”, tiếng Hy Lạp, có nghĩa là “dành cho cuộc sống. Năm 2002, FAO/WHO đã đưa ra định nghĩa probiotic là một hay hỗn hợp nhiều vi khuẩn mà khi cung cấp cho người hay động vật thì mang lại những hiệu quả có lợi cho vật chủ bằng cách tăng cường các đặc tính của vi sinh vật trong hệ tiêu hóa.

Đặc điểm cơ bản của probiotic: là những vi sinh vật sống, khi được cung cấp với liều lượng thích hợp thì mang lại những hiệu quả có lợi cho vật chủ, phải được khoa học chứng minh về tính chức năng.

Lợi ích của một probiotic là:

Ức chế sự tăng trưởng của các vi sinh vật gây bệnh đường ruột.

Trung hòa một số độc tố của vi khuẩn.

Tăng cường sức đề kháng của cơ thể đối với một số vi khuẩn.

Cải thiện tình trạng rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy do lạm dụng kháng sinh, táo bón, trướng hơi, đầy bụng…).

Tác động lên chuyển hóa một số chất như Triglycerid mạch ngắn, lên men polysacarid mạch ngắn. Tạo ra lactase và điều chỉnh rối loạn dung nạp lactose.

Tăng hoạt tính của một số enzym đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa tốt, điều hòa nhu động ruột.

Tăng cường khả năng hấp thu của đường tiêu hóa.

Giúp tổng hợp một số vitamin nhóm B.

Giúp phòng ngừa loãng xương, ung thư đại tràng.

Các prebiotics

Thuật ngữ prebiotic xuất hiện từ năm 1995. Là một thuật ngữ dùng để chỉ các loại xơ hòa tan có mạch ngắn. Trong đó, các hợp chất thuộc nhóm oligosaccharide là các chất như oligosaccharide ảnh hưởng tốt đến vi khuẩn ở ruột làm cân bằng môi trường vi sinh và cải thiện sức khỏe. Các thực phẩm chức năng loại này cung cấp các thành phần thực phẩm không tiêu hoá. Nó tác động có lợi cho cơ thể bằng cách kích thích sự tăng trưởng hay hoạt động của một số vi khuẩn đường ruột. Nghĩa là tạo điều kiện cho vi khuẩn có lợi phát triển, giúp cải thiện sức khỏe.

Chúng có tác dụng kích thích sự phát triển một số chủng vi sinh vật chọn lọc, có ích ở đường ruột kết (Lactobacilli & Bifidobacteria), đồng thời ức chế các chủng vi sinh vật có hại (Clostridia).

Các loại Oligosaccharide (Prebiotics điển hình):

Bản chất cũng là polysaccharide, mức độ polymer hóa thấp, mạch ngắn, có cấu trúc chuỗi được xác định rõ.

Hiện nay có nhiều loại oligosaccharide được công nhận là prebiotic nhưng có 03 loại được sử dụng phổ biến.

Galacto-oligosaccharide (GOS): là nhóm polymer có phân tử thành phần là các Galactose nối với nhau bằng liên kết B-galatoside.

Fructo-oligisaccharide (FOS): là nhóm polymer (chiều dài chuỗi từ 2 – 10) có phân tử thành phần là các Fructose nối với nhau bằng liên kết glycoside B (2-1).

Inulin: có thành phần và cấu trúc liên kết tương tự FOS nhưng mức độ polymer hóa cao hơn (chiều dài chuỗi có thể lên đến 60).