Cơ sở khoa học của khẩu phần điều trị
Khái niệm và cơ sở sinh lý của dinh dưỡng điều trị cho người bệnh
Dinh dưỡng điều trị cho người bệnh hay còn gọi là dinh dưỡng lâm sàng. Nó dựa vào các nghiên cứu về tình trạng và quá trình trao đổi chất ở người bệnh. Phụ thuộc vào đặc tính từng thời kỳ bệnh, mức độ nhiễm trùng, mức độ trầm trọng và sự thay đổi hình thái của các cơ quan và toàn bộ cơ thể ở từng bệnh khác nhau.
Nhiều công trình nghiên cứu đã chứng minh rằng chất lượng thức ăn cung cấp cho cơ thể ảnh hưởng rất lớn đến hoạt tính của các nội tiết tố.
Đọc thêm: Clinical Nutrition – Wikipedia
Ảnh hưởng của các chất dinh dưỡng đến nội tiết tố
Cho ăn nhiều glucid làm tăng hoạt tính adrenalin, trong khi ăn nhiều protid lại làm tăng hoạt tính của thyroxin. Đặc biệt, hoạt tính của adrenalin còn phụ thuộc vào lượng vitamin C ở tuyến thượng thận.
Ngoài ra, trong nhiều trường hợp, dịch thể trở thành yếu tố điều hòa, khiến hệ thống thần kinh trung ương chịu sự điều tiết. Do đó, chế độ dinh dưỡng điều trị cho người bệnh đóng vai trò quan trọng, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cơ chế điều hòa của hệ thần kinh thực vật.
Ảnh hưởng của chế độ ăn đến cơ chế thần kinh
Trong nhiều trường hợp, những người bị tăng toan (thường thuộc loại thần kinh yếu) khi ăn hạn chế glucid và ăn rải ra nhiều bữa không những làm mất triệu chứng tăng toan mà còn giúp người bệnh bình tĩnh và cân bằng hơn.
Dinh dưỡng trong điều trị bệnh tiêu hóa
Trong các bệnh tiêu hoá, ăn uống là biện pháp điều trị chủ yếu vì đây là nơi chuẩn bị và sử dụng thức ăn đưa vào. Do đó, việc thiết lập khẩu phần dinh dưỡng phù hợp là yếu tố quyết định đến hiệu quả điều trị.
Đọc thêm: Giá trị dinh dưỡng của một số thực phẩm
Nguyên tắc của khẩu phần điều trị
Xây dựng chế độ ăn theo đặc tính từng bệnh
Khi thực hiện chế độ ăn trong điều trị, có thể sử dụng những nguyên tắc khác nhau tùy đặc tính của từng bệnh, tình trạng bệnh và các yếu tố cá nhân. Trong dinh dưỡng điều trị, người ta thường áp dụng các nguyên tắc hạn chế về số lượng và chất lượng đối với một số bệnh nhất định.
Do đó, khi xây dựng thực đơn cho bệnh nhân, cần chú ý các nguyên tắc sau:
Đảm bảo sự cân đối và toàn diện của khẩu phần ăn
Khi đưa ra các chế độ ăn khác nhau, phải đảm bảo sự cân đối, đầy đủ và toàn diện, phù hợp với đặc tính bệnh. Cần chú trọng những bệnh đặc biệt, đồng thời tăng cường sử dụng thực phẩm sẵn có tại địa phương, chế biến hợp vệ sinh và phù hợp khẩu vị của bệnh nhân.
Xác định thời hạn và phạm vi áp dụng chế độ ăn điều trị
Cần xác định rõ thời hạn ăn điều trị, tránh kéo dài việc sử dụng các chế độ ăn không cân đối, không toàn diện hoặc không đầy đủ, vì có thể gây ảnh hưởng xấu đến bệnh nhân.
Phối hợp dinh dưỡng với các liệu pháp điều trị
Cần quy định rõ nguyên tắc ăn uống cho bệnh nhân đang tiến hành các liệu pháp đặc biệt như liệu pháp sinh hoá hoặc liệu pháp điều trị bằng thuốc. Đồng thời, phải đề ra nguyên tắc phối hợp giữa yếu tố dinh dưỡng, điều trị và việc sử dụng kháng sinh hoặc các phương pháp trị liệu khác.
Xây dựng chế độ ăn phù hợp với hoạt động của người bệnh
Chế độ ăn phải tương thích với mức độ hoạt động của bệnh nhân, đồng thời lưu ý đến việc phòng ngừa các tác động phụ hoặc hạn chế hoạt động do ăn uống gây ra trong giai đoạn phục hồi.
Đọc thêm: Đánh giá khẩu phần ăn chuẩn dinh dưỡng
Lựa chọn và chế biến thực phẩm trong khẩu phần điều trị
Tiêu chí lựa chọn thực phẩm
Khi xây dựng thực đơn cụ thể, vấn đề quan trọng là lựa chọn loại thực phẩm phù hợp. Các thực phẩm được sử dụng luôn chịu tác động cơ học và hóa học trong quá trình chế biến.
Giảm tác động cơ học khi chế biến thức ăn
Để tránh tác động cơ học, cần hạn chế hoặc loại trừ các thức ăn thô, thực phẩm khó tiêu nhiều xellulose như củ cải, bắp cải,…
Các thực phẩm nên được xử lý bằng cách nghiền nhỏ, chà xát, nhào trộn và quấy đảo để đảm bảo khả năng tiêu hóa và hấp thu tốt nhất.
Nên sử dụng phương pháp nấu đặc biệt nhằm giảm chất xơ, hòa tan protopectin và làm mềm thực phẩm. Phương pháp hấp được xem là tối ưu; có thể dùng nướng nhưng nên hạn chế rán.
Hạn chế tác động hóa học khi chế biến thực phẩm
Để giảm ảnh hưởng hóa học, nên loại trừ các thực phẩm giàu chất chiết xuất hoặc các món ăn kích thích tiết dịch vị của dạ dày và ruột. Trong khẩu phần ăn, cần loại bỏ nước dùng đặc, súp cà chua, nước chấm đặc, nước sốt, gia vị hoặc dưa chuột muối.
Phương pháp nấu đơn giản, ít gia vị là lựa chọn tốt nhất để bảo toàn giá trị dinh dưỡng và tránh kích ứng đường tiêu hóa.
Đọc thêm: